بهبهان/ارجان: برخی زنان ایران باستان

شیر زنان ایرانی در پیش از اسلام

یوتاب : سردار زن ایرانی كه خواهر آریوبرزن سردار نامدار ارتش شاهنشاهی داریوش سوم بوده است . وی در نبرد با اسكندر گجستك همراه آریو برزن فرماندهی بخشی از ارتش را بر عهده داشته است . او در كوههای بختیاری راه را بر اسكندر بست ؛ ولی یك ایرانی راه را به اسكندر نشان داد و او از مسیر دیگری به ایران هجوم آورد . از او به عنوان شاه آتروپاتان ( آذربایجان ) در سال های 20 قبل از میلاد تا 20 پس از میلاد نیز یاد شده است . با این همه هم آریو برزن و هم یوتاب در راه وطن كشته شدند و نامی جاوید از خود بر جای گذاشتند .
آرتمیس : نخستین و تنها زن دریاسالار جهان تا به امروز . او به سال 480 پیش از میلاد به مقام دریا سالاری ارتش شاهنشاهی خشیارشا رسید و در نبرد ایران و یونان ارتش شاهنشاهی ایران را از مرزهای دریایی هدایت می كرد . تاریخ نویسان یونان او را در زیبایی – برجستگی و متانت سرآمد همه زنان آن روزگار نامیده اند . آرتمیس نیز درست می باشد .
آتوسا : ملكه بیش از 28 كشور آسیایی در زمان امپراتوری داریوش بزرگ . هرودوت پدر تاریخ از وی به نام شهبانوی داریوش بزرگ یاد كرده است و آتوسا را چندین بار در لشگر كشی های داریوش ، یاور فكری و روحی داریوش بزرگ دانسته است . چند نبرد و لشگركشی مهم تاریخی ایران به گفته هرودوت به فرمان ملكه اتوسا صورت گرفته است .
آرتادخت : وزیر خزانه داری و امور مالی دولت ایران در زمان شاهنشاهی اردوان چهارم اشكانی . به گفته كتاب اشكانیان اثر دیاكونوف روسی خاور شناس بزرگ او مالیات ها را سامان بخشید و در اداره امور مالی خطایی مرتكب نشد و اقتصاد امپراتوری پارتیان را رونق بخشید .
آزرمی دخت : شاهنشاه زن ایرانی در سال 631 میلادی . او دختر خسروپرویز بود كه پس از » گشتاسب بنده » بر چندین كشور آسیایی پادشاهی كرد . آزرمیدخت سی و دومین پادشاه ساسانی بود . وا‍ژه این نام به چم ( معنی ) پیر نشدنی و همیشه جوان است .
آذرآناهید : ملكه ملكه های امپراتوری ایران در زمان شاهنشاهی شاپور یكم بنیانگذار سلسله ساسانی . نام این ملكه بزرگ و اقدامات دولتی او در قلمرو ایران در كتیبه های كعبه زرتشت در استان فارس بارها امده است و او را ستایش كرده است . ( 252 ساسانیان )
پرین : بانوی دانشمند ایرانی . او دختر كیقباد بود كه در سال 924 یزدگردی هزاران برگ از نسخه های اوستا را به زبان پهلوی برای آیندگان از گوشه و كنار ممالك آریایی گردآوری نمود و یكبار كامل آنرا نوشت و نامش در تاریخ ایران زمین برای همیشه ثبت گردیده است . از او چند كتاب دیگر گزارش شده است كه به احتمال زیاد در اتش سوزی های سپاه اسلام از میان رفته است . ( كتاب فرزانگان ایران ، برگ 11 )
زربانو : سردار جنگجوی ایرانی . دختر رستم و خواهر بانو گشسب . او در سوار كاری زبده بوده است كه در نبردها دلاوری های بسیاری از خود نشان داده است . تاریخ نام او را جنگجویی كه آزاد كننده زال – آذربرزین و تخوار از زندان بوده است ثبت كرده . ( زن ایرانی 194 )
فرخ رو : نام او به عنوان نخستین بانوی وزیر در تاریخ ایران ثبت شده است ؛ وی از طبقه ی عام كشوری به مقام وزیری امپراتوری ایران رسید
كاساندان : پس از شاهنشاه ایران ، او نخستین شخصیت قدرتمند كشور ایران بوده است . كاساندان تحت نام ملكه 28 كشور آسیایی در كنار همسرش كوروش بزرگ ، حكمرانی میكرده است . مورخ یونانی ( گزنفون ) از وی با نیكی و بزرگ منشی یاد كرده است .
گردآفرید : یكی دیگر از پهلوانان سرزمین ایران . تاریخ از او به عنوان دختر گژدهم یاد می كند كه با لباسی مردانه با سهراب زور آزمایی كرد . فردوسی بزرگ از او به نام زنی جنگجو و دلیر از سرزمین پاكان یاد می كند .
آریاتس : یكی از سرداران مبارز هخامنشی ایران در سالهای پیش از میلاد . مورخین یونانی در چند جا نامی كوتاه از وی به میان آورده اند.
گردیه : بانوی جنگجوی ایرانی . او خواهر بهرام چوبینه بود . فردوسی بزرگ از او به عنوان همسر خسروپرویز یاد كرده كه در چند نبرد در كنار شاهنشاه قرار داشته است و دلاوری بسیاری از خود نشان داده است . ( ساسانی 348 + شاهنامه فردوسی )
هلاله : پادشاه زن ایرانی كه به گفته كتاب دینی و تاریخی بندهش ( 391 یشتها 1 + 274 یشتها 2 ) در زمان كیانیان بر اریكه شاهنشاهی ایرانیان نشست . از او به عنوان هفتمین پادشاه كیانی یاد شده است كه نامش را » همای چهر آزاد » ( همای و همون ) نیز گفته اند . او مادر داراب بود و پس از » وهومن سپندداتان » بر تخت شاهنشاهی ایران نشست . وی با زیبایی تمام سی سال پادشاه ایران بود و هیچ گزارشی مبنی بر بدكار بودن وی و ثبت قوانین اشتباه و ظالمانه از وی به ثبت نرسیده است .
پوران دخت : شاهنشاه ایران در زمان ساسانی . وی زنی بود كه بر بیش از 10 كشور آسیایی پادشاهی میكرد . او پس از اردشیر شیرویه به عنوان بیست و پنجمین پادشاه ساسانی بر اریكه شاهنشاهی ایران نشست و فرمانروایی نمود .
شیرین : شاهزاده ارمنی . ارمنستان یكی از شهرهای كوچك ایران بود و شاه ارمنستان زیر نظر شاهنشاه ایران . خسروپرویز و شیرین حماسه ای از خود ساختند كه همیشه در تاریخ ماندگار ماند . شیرین از خسرو چهار فرزند به نام های نستور – شهریار – فرود و مردانشه بدنیا آورد كه هر چهار فرزند وی در زندان كشته شدند . پس او سر بر بالین ( جسد بی جان ) خسرو نهاند و با خوردن زهری عشق اش به خسرو را جاودانه ساخت و هر دو جان باختند .
بانو گشنسب : دختر دیگر رستم – خواهر زربانوی دلیر . نام بانو گشسب جنگجو در برزو نامه و بهمن نامه بسیار آمده است . یكی از مشهورترین حكایت های او نبرد سه گانه فرامرز – رستم و بانو گشنسب است . او منظومه ای نیز به نام خود دارد كه هم اكنون نسخه ای از آن در كتابخانه ملی پاریس و كتابخانه ملی بریتانیا موجود است .

احترام به جایگاه زن در ایران باستان :
در دوران شاهنشاهی هخامنشی زنانی بوده اند كه در چندین مورد بالاتر از مردان قرار داشته اند . نمونه بارز آن كتیبه های پرسپولیس  یا دریا سالاری بانو آرتمیس است . طبق گفته پرفسور گیل استاین – دكتر دیوید استروناخ – پرفسور ریچای فرای و پرفسور علیرضا شاپور شهبازی ( موسسه شرق شناسی شیكاگو و موزه باستان ایرا ن ) داریوش بزرگ برای بنا نهادن كاخهای پارسه از زنان به عنوان یكی از مهم ترین نیروهای كاری استفاده می كرد . به شكلی كه در چندین مورد كتیبه به دست آمده نوشته شده است كه زنی در اینجا مسئول بیش از صد نفر كارگر مرد بود و یا زنی دیگر به دلیل مهارت شغلی اش حقوقی معادل سه مرد دریافت میكرده است . یا در كتیبه ای دیگر آمده زنان كارگر باردار در ساختن پارسه از حقوق شاهنشاهی برای استراحت و بارداری استفاده كردند .
» سات اسپ » شخصی كه در زمان شاهنشاهی هخامنشی بود كه به دلیل تجاوز به دختر باكره ای در ایران محكوم به مرگ شد . سپس مادر وی نزد شاهنشاه رفت وشفاعت پسر را نمود . شاهنشاه ایران فرمان داد كه اگر نمی خواهی او اعدام شود باید دور آفریقا را با كشتی بگردد و ماجرای آنجا را به رشته تحریر در آورد . ولی او از ترس بیابان های آفریقا و سفر های دراز دریایی از سفر پرهیز كرد و به دروغ پس از مدتی وانمود كرد كه آفریقا را كامل دیده است . ولی داستان های او با دید بزرگان ایران خیالی شناخته شد و در نهایت وی به جرم تجاوز به دوشیزه ای ایرانی به دار آویخته شد . ( آرمان های شهریاران ایران باستان دلفگانگ كنادت 184 ) پس از نشستن شاهنشاه پوران دخت بر اریكه پادشاهی امپراتوری ایران با مردمان تهی دست چنین سخن می گوید :
اینك كه من بر تخت شاهنشهی نشستم سوگند یاد می كنم كه انجمن ها و گروه های كشور را متلاشی نكنم و آنان را یاری دهم . مردمانی را كه از گنج ها و ثروتهای ایران بهره ای نجستند را یاری دهم و سهم هر ایرانی را به مساوات تقسیم كنم . مبادا كسی در سرزمین های ایران مستمند و تهی دست باشد كه من از این كار اندوهناك می شوم . ( فردوسی بزرگ )
نمونه ای دیگر در رابطه با برابری زنان و مردان میتوان به این گزارش سازمان میراث فرهنگی ایران اشاره نمود . این سازمان پس از كاوش های طولانی خود در شهر سوخته در سیستان ایران به صورت رسمی اعلام نمود كه چندین سال در این شهر بیش از پنج هزار سال پیش زنان پادشاه ایران بودند و بر كشور ایران حكمرانی می كرده اند .
شاهنشاهان ایران باستان زنان خود را احترام بسیار می گذاشتند و در امور كشوری بسیاری آنان نقش داشتند . زن شاهنشاه بزرگ یا ملكه ایران همانند خود شاهنشاه تاج بر سر می گذاشته است و رفتارش باید گونه ای باشد كه سرمشق همه زنان كشور باشد . ملكه باید در جشن های نوروز – مهرگان و سده زنان مختلف كشور را دعوت كند و از آنان پذیرایی كند . كتیبه های به دست آمده از نقش رستم و كعبه زرتشت حاكی از آن است كه ملكه اردشیر دارای ارزش بسیار بوده است و الگوی كشورهای منطقه نیز بوده است .
فردوسی بزرگ در ستایش از شیرزنان ایران باستان چنین می سراید :

ندانست سهراب كه او دختر است        سر موی او از در افسر است

شگفت آمدش گفت از ایران سپاه                  چنین دختر آید به آوردگاه

سواران جنگی به روز نبرد             همانا به زیر اندر آرند گرد
زنانشان چنین اند ایران سران           چگونه اند گردان جنگ آوران

اگر پارسا باشد و رایزن                  یكی گنج باشد پر آکنده زن

بویژه كه باشد به بالا بلند               فروهشته تا پای مشكن كمند

خردمند و با دانش و ناز و شرم          سخن گفتن نیك و آوای نرم

دیدگاه دین ایرانی درباره ی برابری زن و مرد

ای پورجیست ای جوانترین دختر زرتشت از خاندان هچت اسپ . من كه پدر تو هستم ( زرتشت ) جاماسب را كه یاور دین مزدیسنا است از روی راستی و منش پاك برای همسری تو برگزیده ام . اینك برو و با خرد و شعورات مشورت كن و در صورت پسندیدن آن – با عشق در انجام این وظیفه مقدس كوشش كن . ( یسنا 53 – بند 3 )
چه مرد باشد و چه زن هر كس كه مرا ای اهورا مزدا از زندگانی آن چیز را كه تو بهترین میشماری ارمغان دارد از پرتو منش نیك از پاداش راستی و شهریاری برخوردار خواهد گرداند . ( 46 – 10 )
ای مردم بیایید و بهترین گفتار را به گوش هوش بشنوید و با اندیشه روشن در آن بنگرید و پیش از آنكه فرصت از دست برود هر مرد و زنی باید به شخصه میان راه درست و نادرست یكی را برگزیند . ( یسنا – هات 30 – بند 2 )
فروهر زنان پاكدین سرزمین های آریایی را می ستاییم . ( بند 143 از تیر یشت )
در اوستا سن ازدواج برای دختران و پسران هر دو برابر و یكسان تعیین شده است به این صورت كه هر دختر و پسر بالغی كه به سن پانزده سالگی رسیده باشد میتواند ازدواج كند . ( اوستا – یشت 14 : 17 – وندیداد 14: 15 )
در ایران باستان اهمیت بسیاری به مقام زن و مرد داده میشده است . زن را بانوی خانه – مون پثنی – می نامیدند و مرد را – مون بد – یا مدیر خانه می نامیدند . مرد در حكم پادشاه و زن در حكم ملكه به حساب می آمده است . در نسخه های دینی ایران باستان زنان شوهر دار از اجرای مراسم دینی معاف بودند زیرا تشكیل خوانواده و پرورش یك جامعه نیك منش و نیك كردار كه یكی از اركان آن تربیت مادر است بزرگ ترین عمل نیك در كارنامه زنان ثبت می شده است و به همین دلیل هر گونه مراسم را برای آنان اختیاری دانسته بودند . ( نسك ارپادستان فرگرد اول قسمت 5 )
دین باستانی و كیش كهن آریایی ، زنان را یكی از ارزشمند ترین اقشار جامعه می دانسته است به طوریكه در كتاب دینی دینكرد آمده است زنانی را كه تحصیلات و دوره های قضاوت دیده اند و در كار دادگستری مهارت دارند را بایستی به مردان ترجیح داد و آنان را بر مسند دادگستری نشاند . به روشنی از قاضی شدن زنان و اجرای عدالت توسط انان طرفداری می كرده اند . ( دینكرد – جلد 15 – كتاب 8 – قسمت 21 )
كاری كه امروزه در قرن 20 در بسیاری از كشورهای جهان اجرا می شود و انان این عمل را مایه مباهات و تمدن خود می دانند . در حالیكه دهها قرن پیش از این ایرانیان كهن به چنین مقامی رسیده بودند . یكی دیگر از آزادی های اجتماعی زنان كسب مقام روحانیت بوده است و زنان می توانستند با ذكر شرایطی خاص به مقام مقدس ( زاوتا ) برسند ویا به مقام مدیر تشریفاتی جشنهای مذهبی و تشریفات كشوری و دینی برسند . ( دینكرد – جلد 15 – كتاب 8 – قسمت 21 )

چنین بودند ایرانیان كهن و امپراتوران بزرگ آسیا